PËRFITIMET E METODËS ABA NË EDUKIMIN E FËMIJËVE ME NEVOJA TË VEÇANTA

Nga Lorena Stroka – MA in Special Educational Needs

Përparimet e vazhdueshme në fushën e psikologjisë dhe neuroshkencës, së bashku me nevojën për trajtime më të personalizuara dhe efektive, kanë çuar në zhvillimin dhe aplikimin e metodave shkencore që formësojnë strategjitë e arsimit special. Një nga metodat më të njohura dhe të mbështetura shkencërisht është Applied Behavior Analysis, ABA, e cila ka fituar njohje ndërkombëtare për aplikimin e saj te fëmijët me nevoja të veçanta arsimore, veçanërisht në rastet e autizmit dhe çrregullimeve të tjera zhvillimore. ABA bazohet në parime të psikologjisë së sjelljes, sipas të cilave sjelljet njerëzore nuk janë të lindura, por formësohen dhe modifikohen përmes ndërveprimeve me mjedisin dhe përforcimit të sjelljeve të dëshiruara. Kjo metodë thekson që arsimi duhet të jetë i orientuar, i matshëm dhe analitik, duke iu përqendruar përforcimit të sjelljeve pozitive dhe shmangies së sjelljeve negative ose të rrezikshme, veçanërisht te fëmijët me çrregullime zhvillimore dhe mësimore.

Parimet kryesore të metodës ABA

Metoda ABA është një qasje e strukturuar dhe shkencërisht e dokumentuar për përmirësimin e zhvillimit shoqëror, mësimor dhe komunikativ të fëmijëve me nevoja të veçanta arsimore. Ajo bazohet në parime akademike dhe kërkimore të psikologjisë së sjelljes dhe neuroshkencës dhe njeh rëndësinë e vëzhgimit të vazhdueshëm, matjes dhe analizës së sjelljes.

Analiza e Sjelljes: Në ABA, analiza e sjelljes përfshin vëzhgimin dhe regjistrimin e veprimeve të fëmijës. Përcaktohen kushtet nën të cilat shfaqen sjelljet. Përmes këtij procesi, identifikohen shkaqet e sjelljeve negative ose të padëshiruara dhe synohet modifikimi i tyre përmes forcimit të sjelljeve pozitive.

Forcimi dhe Modifikimi i Sjelljeve: Një nga elementët kryesorë të metodës ABA është përdorimi i përforcimit të sjelljeve pozitive. Forcimi mund të jetë pozitiv (p.sh., shpërblime materiale, lavdërime) ose negativ (p.sh., heqja e një stimuli të padëshiruar). Ky proces kërkon saktësi të lartë dhe metodologji shkencore për të arritur rezultate afatgjata në përmirësimin e aftësive të fëmijës.

Discrete Trial Training, DTT: Kjo teknikë përdoret për mësimin e aftësive të caktuara përmes strukturave mësimore, të cilat përfshijnë përforcime të vazhdueshme. Kjo metodë kombinon mësimin metodik me vëzhgimin sistematik të rezultateve dhe rregullimin e strategjive në varësi të përparimit të fëmijës.

Matja dhe Vëzhgimi: Vëzhgimi i vazhdueshëm i progresit të fëmijës përmes indikatorëve të matshëm dhe vlerësimi i efektivitetit të metodës ABA janë elemente themelore që e bëjnë atë shkencore dhe të besueshme. Të dhënat e mbledhura lejojnë terapistët të rregullojnë qasjen dhe të përqendrohen në fushat që kërkojnë përforcim.

Aplikimi i ABA te fëmijët me autizëm dhe nevoja të veçanta arsimore

Aplikimi i metodës ABA te fëmijët me autizëm ose çrregullime të tjera zhvillimore ka dhënë rezultate të dokumentuara nga një literaturë e gjerë dhe studime klinike të shumta. Kjo qasje kombinon parime teorike me praktikën klinike dhe synon të promovojë zhvillimin në fusha të ndryshme:

Aftësitë zhvillimore dhe mësimore: ABA është jashtëzakonisht efektive në zhvillimin e aftësive bazë mësimore dhe zhvillimore, si njohja e shkronjave dhe numrave, zgjidhja e problemeve dhe njohja e objekteve dhe koncepteve. Përmes një metode mësimore të analizuar, fëmijët mësojnë të fitojnë aftësi që përparojnë arritjet e tyre mësimore në përgjithësi.

Aftësitë shoqërore dhe komunikimi: Në rastin e fëmijëve me autizëm, aftësitë shoqërore dhe komunikative shpesh janë të kufizuara ose të vonuara. Metoda ABA përdoret për të forcuar ndërveprimet shoqërore, kuptimin e rregullave shoqërore dhe zhvillimin e komunikimit jo-verbal dhe verbal përmes aktiviteteve të strukturuara dhe të përsëritura.

Reduktimi i sjelljeve negative: ABA përqendrohet gjithashtu në reduktimin e sjelljeve negative ose të rrezikshme, si agresiviteti, vetë-dëmtimi dhe shkelja e rregullave shoqërore. Kjo metodë ka dëshmuar se është shumë e dobishme për menaxhimin e këtyre sjelljeve, duke ofruar mjete për zëvendësimin e tyre me sjellje më konstruktive.

Perspektivat e ABA

ABA përbën një metodë shkencore, të dokumentuar për edukimin dhe forcimin e aftësive të fëmijëve me nevoja të veçanta arsimore. Studimet tregojnë se aplikimi i saj ka rezultate afatgjata në zhvillimin e aftësive shoqërore, njohëse dhe komunikative, me një ndikim pozitiv në cilësinë e jetës së fëmijëve. Edhe pse kërkon kohë, burime dhe profesionistë të trajnuar, përfitimet e metodës ABA për fëmijët me autizëm dhe çrregullime të tjera zhvillimore janë të pakundërshtueshme dhe vazhdojnë të mbështeten nga kërkimet bashkëkohore./AlbStroka.com

© AlbStroka.com