HYPERLEXIA DHE ÇRREGULLIMET ZHVILLIMORE

Nga Lorena Stroka – MA in Special Educational Needs

Hyperlexia është një çrregullim zhvillimor i karakterizuar nga aftësi të jashtëzakonshme në njohjen dhe dekodifikimin e fjalëve të shkruara, të cilat shpesh tejkalojnë normat e pritura për moshën e individit. Ndërkohë që individët me hyperlexia shpesh janë në gjendje të lexojnë me shpejtësi dhe saktësi të jashtëzakonshme, ata hasin vështirësi të konsiderueshme në kuptueshmërinë semantike të këtyre fjalëve dhe teksteve. Ky fenomen, i njohur si “lexim pa kuptim,” mund të krijojë një hendek të thellë midis aftësisë për të lexuar dhe mundësisë për të kuptuar dhe përpunuar informacionin e lexuar. Më poshtë, do të shqyrtohet natyra e hiperlexisë, shkaqet e mundshme të saj dhe ndikimi që ka ky çrregullim në zhvillimin e gjuhës dhe komunikimit, veçanërisht në kontekstin e çrregullimeve të tjera zhvillimore si autizmi.

Hyperlexia përshkruhet si një aftësi jashtëzakonisht e zhvilluar për të lexuar dhe dekodifikuar fjalët, megjithëse pa një kuptim të thellë të përmbajtjes semantike. Personat që përjetojnë hyperlexia shpesh mund të lexojnë me shpejtësi dhe saktësi, por kanë vështirësi në kuptimin e lidhjeve ndërmjet fjalëve, interpretimin e kuptimit të plotë të teksteve, dhe përdorimin e kontekstit për të kuptuar kuptimin e fjalëve të reja. Ky fenomen shpesh është i shoqëruar me vështirësi në zhvillimin e aftësive të komunikimit dhe të lidhjeve shoqërore. Ky çrregullim mund të jetë veçanërisht evident te fëmijët që shfaqin simptoma të autizmit ose të çrregullimeve të tjera të spektrit zhvillimor, ndonëse hyperlexia mund të paraqitet edhe në individë pa këto çrregullime.

Në lidhje me shkaqet e hiperleksisë, ka një mungesë konsensusi në literaturë, dhe kërkohen më shumë studime për të kuptuar mekanizmat neurobiologjikë dhe gjenetikë që mund të kontribuojnë në këtë çrregullim. Disa teoricienë sugjerojnë se hyperlexia mund të lidhet me funksionin e çrregulluar të disa pjesëve të trurit që përfshihen në përpunimin e informacionit gjuhësor dhe semantik. Kjo mund të ndodhë për shkak të një zhvillimi të parregullt të gjendjes neurologjike të individëve me çrregullime të spektrit të autizmit, të cilët shpesh shfaqin aftësi të jashtëzakonshme në fusha të caktuara, ndërsa kanë vështirësi në fusha të tjera të zhvillimit kognitiv dhe social.

Një tjetër faktor i mundshëm që mund të kontribuojë në shfaqjen e hiperleksisë është ndarja dhe ndryshimi në mënyrën e përpunimit të informacionit nga individët që përjetojnë këtë çrregullim. Sipas teorive të disa studiuesve, individët me hyperlexia mund të kenë një stil të veçantë të përpunimit të informacionit që është më i përqendruar në njohjen vizuale të fjalëve, duke shpërfillur ose duke pasur vështirësi në përdorimin e lidhjeve semantike dhe kontekstuale të këtyre fjalëve. Ky mënyrë e veçantë e procesimit të informacionit mund të shkaktojë mungesën e një kuptimi të thellë të asaj që po lexojnë, përkundër aftësive të jashtëzakonshme për të lexuar fjalët në vetvete.

Hyperlexia është veçanërisht e shpeshtë tek individët që janë të diagnostikuar me çrregullime të spektrit të autizmit. Fëmijët me autizëm shpesh kanë aftësi të zhvilluara në fusha të caktuara, të tilla si memorja vizuale dhe njohja e fjalëve, ndërkohë që kanë vështirësi të konsiderueshme në zhvillimin e aftësive shoqërore dhe komunikative. Hyperlexia mund të konsiderohet si një manifestim i këtyre aftësive të zhvilluara, por që është i ndarë nga kuptimi i fjalëve dhe i lidhjeve të tyre semantike. Ky çrregullim mund të krijojë një hendek të thellë ndërmjet aftësisë për të lexuar dhe vështirësisë për të kuptuar atë që është lexuar.

Për më tepër, ndonëse hyperlexia mund të jetë e lidhur me autizmin, ajo nuk është një manifestim ekskluzivisht i këtij çrregullimi. Mund të shfaqet edhe te individë pa autizëm, ndonëse kjo është më e rrallë. Ky aspekt tregon se hyperlexia mund të jetë një rezultat i disa faktorëve të ndryshëm të zhvillimit neurologjik, të cilët mund të ndikojnë në aftësitë e individëve për të përpunuar dhe kuptuar informacionin gjuhësor.

Një nga pasojat më të dukshme të hiperleksisë është mungesa e zhvillimit të aftësive të kuptimit të gjuhës. Pavarësisht aftësisë për të lexuar me shpejtësi, individët me hyperlexia shpesh kanë vështirësi të mëdha në kuptimin e asaj që lexojnë. Ky hendek midis aftësisë për të lexuar dhe paaftësisë për të kuptuar ka ndikime të thella në zhvillimin e aftësive të komunikimit dhe të lidhjeve shoqërore. Disa studime kanë treguar se fëmijët me hyperlexia mund të kenë vështirësi të mëdha në zhvillimin e gjuhës së folur dhe të aftësive sociale, pasi ata mund të përqendrohen vetëm në fjalët që lexojnë pa kuptuar kontekstin në të cilin ato përdoren.

Në një nivel tjetër, mungesa e kuptimit semantik mund të pengojë zhvillimin e aftësive të interpretimit dhe përpunimit të informacionit të ndërlikuar, çka mund të krijojë pengesa për të kuptuar mesazhet e përfshira në komunikimin verbal dhe jo-verbal.

Hyperlexia është një çrregullim i cili, përveç aftësisë së jashtëzakonshme për të lexuar, ka pasoja të konsiderueshme në kuptimin e gjuhës dhe zhvillimin e aftësive sociale dhe komunikative. Pavarësisht se kjo aftësi për të lexuar mund të konsiderohet një mundësi për të avancuar aftësitë e tjera kognitive, mungesa e kuptimit semantik e bën atë një fenomen që kërkon ndërhyrje dhe mbështetje terapeutike. Trajtimi i hiperleksisë duhet të fokusohet në përmirësimin e kuptimit të teksteve dhe integrimin e këtyre aftësive të leximit me zhvillimin e aftësive shoqërore dhe komunikative, duke i ndihmuar individët të arrijnë një balancë të shëndetshme midis njohjes së fjalëve dhe kuptimit të domethënies së tyre në një kontekst të gjerë./AlbStroka.com

© AlbStroka.com