Τα πουλιά της Ιλιάδας

Διδακτορική διατριβή στο Πανεπιστήμιο του Γκαίτεμποργκ της Σουηδίας, όπου αναλύονται 35 «σκηνές πτηνών» της Ιλιάδας, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα πτηνά βοηθούσαν τους πολεμιστές και τους βασιλιάδες να πάρουν σημαντικές αποφάσεις, αλλά και να ικανοποιήσουν τη θεμελιώδη ανάγκη του ανθρώπου για αυτοεκτίμηση και ασφάλεια. Την υπογράφει η Karin Johansson, και έχει τίτλο “The birds in the Iliad. Identities, interactions and functions” (Τα πουλιά στην Ιλιάδα. Ταυτότητες, αλληλεπιδράσεις και λειτουργίες).

Στην Ιλιάδα, οι μεν θεοί χρησιμοποιούν τα πουλιά για να μεταμορφωθούν και για να μεταφέρουν μηνύματα στους ανθρώπους, οι δε άνθρωποι τα χρησιμοποιούν ως σημάδια, οιωνούς, σύμβολα δηλαδή τα οποία ερμηνεύουν προκειμένου να πάρουν πληροφορίες για το παρόν, αλλά και για τις προθέσεις των θεών όσον αφορά το μέλλον. Τα πτηνά λειτουργούν, εν ολίγοις, ως διαμεσολαβητές ανάμεσα στον κόσμο των ανθρώπων και εκείνον των θεών.

«Τα πουλιά έχουν κεντρικό ρόλο στη διάρθρωση των γεγονότων της Ιλιάδας. Εμφανίζονται συχνά σε επικίνδυνες και σημαντικές στιγμές σε καιρό πολέμου, όπως και πριν από ριψοκίνδυνα ταξίδια. Ένα θετικό μήνυμα μέσω των πτηνών από τους θεούς ενδυνάμωνε το πολεμικό πνεύμα και την ικανότητα των πολεμιστών στη μάχη, όπως και προκαλούσε ανακούφιση, καθώς υποδήλωνε ότι ο θεός ήταν μαζί τους» γράφει η Karin Johansson στη μελέτη της.

Η Johansson αναφέρεται στα διαφορετικά είδη πουλιών που, όπως γράφει, έχουν επιλεγεί προσεκτικά ώστε να ταιριάζουν στην εκάστοτε περίσταση. Τα πιο συχνά αναφερόμενα είδη είναι ο πετρίτης (είδος γερακιού), το βραχοπερίστερο και ο χρυσαετός, καθώς και ο γυπαετός ο γενειοφόρος, σπάνιο σήμερα είδος.

Κατά τη συγγραφέα της διατριβής, η ταύτιση των ειδών των πτηνών της Ιλιάδας, αλλά και η επισήμανση της συμπεριφοράς και των χαρακτηριστικών τους είναι πολύ σημαντική, προκειμένου να κατανοήσει κανείς τους συμβολισμούς και τα μηνύματα που αυτά μεταφέρουν.

Η μελέτη της είναι πρωτότυπη, καθώς κάθε σχετική έρευνα επικεντρωνόταν μέχρι σήμερα στις συμβολικές λειτουργίες των πουλιών. Η διατριβή της θέτει σε αμφισβήτηση τη σύγχρονη επιστημονική διάκριση μεταξύ «φύσης» και «πολιτισμού» και, ως κάποιο βαθμό, τον τρόπο που σκεφτόμαστε, καθώς τα πουλιά του έπους διατηρούν τα ορνιθολογικά τους χαρακτηριστικά και ταυτόχρονα είναι σύμβολα.

«Επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον μας στα πουλιά της Ιλιάδας μας βοηθά να καταλάβουμε καλύτερα τις βαθύτερες επιθυμίες και τους φόβους των ανθρώπινων χαρακτήρων του έπους» γράφει η Johansson.

/archaiologia/